Quảng Bình: Địa đạo độc nhất đang bị lãng quên

(Dân trí) - Địa đạo Văn La, địa đạo độc nhất của tỉnh Quảng Bình, nơi trú ẩn của bộ đội và người dân trong kháng chiến chống Mỹ, nay đang bị xuống cấp nghiêm trọng.

Địa đạo chạy dọc giữa làng

Ngược thành phố Đồng Hới về phía nam khoảng vài km, địa đạo Văn La, thuộc thôn Văn La, xã Lương Ninh, huyện Quảng Ninh nằm sát mép một ngọn đồi nhỏ ở cạnh làng. Địa đạo Văn La không mang tầm vóc lớn lao như địa đạo Vịnh Mốc hay Củ Chi nhưng cũng là bằng chứng sống động về một thời kỳ chiến tranh gian khổ và ác liệt của những năm kháng chiến chống Mỹ.

 

Di tích lịch sử địa đạo Văn La đang bị lãng quên trong trí nhớ nhiều người

Thời kỳ đó, khi đế quốc Mỹ leo thang phá hoại miền Bắc, Quảng Bình cũng là một trọng điểm hứng chịu biết bao bom, đạn của kẻ thù. Bến phà Quán Hàu, điểm trung chuyển hàng hóa trên tuyến huyết mạch Bắc - Nam cũng bị bắn phá dữ dội. Trên tinh thần sẵn sàng chiến đấu, tiếp tục đương đầu với cuộc chiến, đảng bộ, chính quyền đã chỉ đạo xây dựng hệ thống giao thông hào cạnh khu dân cư để người dân và bộ đội có chỗ trú ẩn an toàn.

Đồi Hoàn Vũ thuộc làng Văn La, nơi có địa thế cao đã được chọn để xây dựng địa đạo. Địa đạo Văn La được đào từ tháng 6/1966, có chiều dài hơn 150m, rộng 1,5m, cao 1,8m với 3 cửa, tạo thành hình chữ L chạy dọc giữa làng, cùng với hệ thống giao thông hào chằng chịt đã tạo thành một hệ thống phòng thủ vững chắc trong lòng đất. Bên trong địa đạo khá thông thoáng, người dân có thể thoải mái ra vào. Trước mặt địa đạo là đồng ruộng nên khi lao động sản xuất, người dân có thể thuận tiện chạy vào trú ẩn kịp thời khi máy bay ném bom.

Theo một số cụ cao tuổi kể lại: “Lực lượng trực tiếp đào địa đạo lúc đó là trung đội dân quân xã Lương Ninh gồm 36 chiến sĩ, được chọn từ những xã viên của các đội sản xuất, do đồng chí Nguyễn Chước làm trung đội trưởng. Trung đội chia làm 3 tiểu đội, thay nhau đào. Qua hơn 360 ngày, địa đạo Văn La được hoàn thành, có sức chứa khoảng 300 người.

 

Trong suốt thời kỳ chiến tranh chống Mỹ cứu nước, địa đạo Văn La đã phát huy được tác dụng, làm nơi trú ẩn an toàn cho nhân dân. Bên cạnh đó, còn là điểm sơ tán cho những thương binh, những chiến sĩ lái xe chở hàng hóa chi viện cho chiến trường vào đây trú ngụ để chờ sang phà Quán Hàu trong sự cưu mang, giúp đỡ của nhân dân, tự vệ địa phương.

Địa đạo độc nhất đang bị lãng quên

Từng là một chứng tích oai hùng trong chiến tranh, nơi thể hiện niềm tin và ý chí sắt son của người dân vào sự lãnh đạo của Đảng, sự thắng lợi của toàn dân tộc, sau hơn 50 năm, địa đạo Văn La đang bị lãng quên và bị xuống cấp nghiêm trọng.

Đến địa đạo Văn La bây giờ, nếu không có người chỉ dẫn phải mất thời gian khá lâu mới tìm được cửa địa đạo mặc dù cạnh đó có tấm bia đá khắc ghi: “Di tích lịch sử địa đạo Văn La”. “Đây là công trình đầu tiên, duy nhất ở Quảng Bình thể hiện sự lãnh đạo, chỉ đạo sáng tạo, kịp thời của Đảng bộ huyện Quảng Ninh. Sự đoàn kết, gắn bó của Đảng bộ và nhân dân xã Lương Ninh vượt qua gian khổ, khó khăn, tạo cơ sở vững chắc để nhân dân bám đất, bám làng sản xuất, chiến đấu, quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”.

 

Cửa chính dẫn vào địa đạo bị cây cối, cỏ dại phủ kín

 

Ngay cửa chính dẫn vào địa đạo, cỏ dại mọc um tùm dường như che khuất toàn bộ. Hai cửa còn lại cũng đã bị đất đá bồi lấp, trần địa đạo bị hư hỏng nặng, sụt xuống, nhiều đoạn hầm bị đất che kín, nên địa đạo bây giờ chỉ còn khoảng 50 - 60m chiều dài.

 

Tấm bia chỉ dẫn đặt ở cửa thứ 2 bị lá cây phủ quanh, lối dẫn vào đã bị đất đá bồi lấp

 

Sau khi được UBND tỉnh công nhận di tích lịch sử, năm 2005, địa đạo Văn La mới được đầu tư xây dựng một con đường dẫn vào đây và xây dựng cống thoát nước cho địa đạo cũng như hệ thống văn bia.

Tuy nhiên, điều khiến người dân sống gần đó luôn băn khoăn đó là giá trị lịch sử của Địa đạo Văn La trong trí nhớ của mọi người. Nếu như địa đạo Vịnh Mốc (Quảng Trị), địa đạo Củ Chi (TP Hồ chí Minh) là nơi để du khách tham quan, nghiên cứu, tìm hiểu quá khứ thì dường như địa đạo Văn La ở Quảng Bình đang bị lãng quên theo thời gian.

Một cựu chiến binh sống gần di tích địa đạo cho biết, thỉnh thoảng vào dịp cuối tuần vẫn có một số em học sinh vào trong địa đạo bắt dơi nhưng cũng chỉ vào được vài mét là phải quay ra do hang quá tối và ẩm thấp. Hơn nữa, do bây giờ chỉ còn một lối duy nhất dẫn vào địa đạo, hai cửa còn lại đã bị bồi lấp nên không khí không thể lưu thông, dễ bị ngạt. Cũng chính vì vậy, cũng không có mấy ai vào đây tham quan, khám phá.

 

Bên trong địa đạo bị xuống cấp và rất ẩm thấp, tối tăm

Theo tìm hiểu, được biết, trong quá trình tôn tạo, xây dựng văn bia và đường dẫn vào di tích, đơn vị thi công đã sửa lại hệ thống thoát nước ở cửa địa đạo. Nhưng do cổng được thiết kế cao hơn so với nền đất bên trong nên về mùa mưa, nước không lưu thông được gây ứ đọng, ẩm thấp.

Cần bảo tồn và nâng cao giá trị lịch sử của địa đạo Văn La là một việc làm cần thiết để mọi người, nhất là thế hệ sau hiểu thêm về lịch sử oai hùng, gian khổ của một thời chiến tranh giữ nước? Đó cũng là trăn trở của biết bao người dân địa phương lúc này.

Đăng Đức - Đặng Tài